Οι Κοινοτικές οδηγίες 2014/24/EΕ, 2014/25/EΕ και 2014/23/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014.
Το 2014, εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ένα νέο πακέτο για τις δημόσιες συμβάσεις, με στόχο να απλουστευτούν οι διαδικασίες και να καταστούν πιο ευέλικτες, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η πρόσβαση στις δημόσιες συμβάσεις για τις ΜΜΕ και για να εξασφαλιστεί ότι θα δίνεται μεγαλύτερη προσοχή σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο περιλαμβάνει :
- την οδηγία 2014/24/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις (κατάργηση της οδηγίας 2004/18/ΕΚ)
- την οδηγία 2014/25/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με τους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών (κατάργηση της οδηγίας 2004/17/ΕΚ).
- την οδηγία 2014/23/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης
Το θεσμικό πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις στην Ε.Ε. έχει ως νομική του βάση τα άρθρα 26, 34, 53 παράγραφος 1, 56, 57, 62 και 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
Οι κοινοτικές οδηγίες 23, 24 και 25 θα πρέπει να ενσωματωθούν στο εθνικό δίκαιο κάθε κράτους – μέλους της Ε.Ε. Η ενσωμάτωση σημαίνει συντονισμό και εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας στις κοινοτικές οδηγίες.
- Στη χώρα μας η ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών 24 και 25 έγινε με το Ν. 4412/2016, ο οποίος δημοσιεύτηκε στις 8/8/2016.
Οι δημόσιες αρχές κάθε κράτους – μέλους την Ε.Ε. συνάπτουν συμβάσεις προκειμένου να διασφαλίσουν την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών. Οι εν λόγω συμβάσεις, οι οποίες συνάπτονται έναντι αμοιβής με μία ή περισσότερες επιχειρήσεις, καλούνται δημόσιες συμβάσεις και αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό κομμάτι του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Σύμφωνα, λοιπόν, με τις νέες κοινοτικές οδηγίες ως «δημόσιες συμβάσεις» νοούνται οι συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας, οι οποίες συνάπτονται γραπτώς μεταξύ ενός ή περισσότερων οικονομικών φορέων και μιας ή περισσότερων αναθετουσών αρχών και έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών. Μια σύμβαση θα πρέπει να θεωρείται δημόσια σύμβαση μόνο στην περίπτωση που το αντικείμενό της καλύπτει ειδικά την εκτέλεση δραστηριοτήτων από τις απαριθμούμενες στο παράρτημα της αντίστοιχης κοινοτικής οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις (περιλαμβάνει δραστηριότητα και κωδικό CPV), ακόμα κι αν η σύμβαση καλύπτει την παροχή και άλλων υπηρεσιών που είναι αναγκαίες για την εκτέλεση των εν λόγω δραστηριοτήτων. Οι δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών διαχείρισης ακινήτων, μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να περιλαμβάνουν και την εκτέλεση έργων. Ωστόσο, όταν τα έργα αυτά είναι παρεμπίπτοντα ως προς το κύριο αντικείμενο της σύμβασης, και αποτελούν ενδεχόμενη συνέπεια ή συμπλήρωμα αυτού του αντικειμένου, το γεγονός ότι τα εν λόγω έργα συμπεριλαμβάνονται στη σύμβαση δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον χαρακτηρισμό της δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών ως δημόσιας σύμβασης έργων.
- Τι είναι οι συμβάσεις παραχώρησης:
«Συμβάσεις παραχώρησης» είναι συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας συναπτόμενες εγγράφως μέσω των οποίων μία ή περισσότερες αναθέτουσες αρχές ή φορείς αναθέτουν την εκτέλεση των εργασιών (στην περίπτωση των συμβάσεων παραχώρησης έργων) ή την παροχή και τη διαχείριση των υπηρεσιών (στην περίπτωση των συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών) σε έναν ή περισσότερους οικονομικούς φορείς, η εξέταση των οποίων συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης των έργων ή των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με καταβολή αμοιβής. Η ανάθεση μιας σύμβασης παραχώρησης συνεπάγεται τη μεταβίβαση στον ανάδοχο του λειτουργικού κινδύνου.
- Η νομιμότητα των διαδικασιών ανάθεσης μιας δημόσιας σύμβασης:
Όλες οι διαδικασίες πρέπει να είναι σύμφωνες με τις αρχές του κοινοτικού δικαίου
- την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων,
- την ελευθερία εγκατάστασης,
- την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών,
- Την αρχή του ανταγωνισμού, της εμπιστευτικότητας και της αποτελεσματικότητας.
- την ίση μεταχείριση, τη μη διακριτική μεταχείριση, την αμοιβαία αναγνώριση, την αναλογικότητα και τη διαφάνεια.
- Η πολιτική της Ε.Ε. για τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις:
Τον Απρίλιο του 2012, η Επιτροπή ενέκρινε στρατηγική για τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις, με στόχο την επίτευξη της πλήρους καθιέρωσης των ηλεκτρονικών προμηθειών από τα μέσα του 2016, και στο νομοθετικό ψήφισμά του της 11ης Μαρτίου 2014 το Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση οδηγίας του Ιουνίου 2013 για την ηλεκτρονική τιμολόγηση στις δημόσιες συμβάσεις. Στις 16 Απριλίου 2014, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με την οδηγία για την έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων.
- Η έννοια των αναθετουσών αρχών κατά τις Κοινοτικές Οδηγίες 24 και 25:
Η έννοια «αναθέτουσες αρχές» και ειδικότερα ο όρος «οργανισμοί δημοσίου δικαίου» έχουν εξεταστεί επανειλημμένως στη νομολογία του Δικαστηρίου τις Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι σκόπιμο να διατηρηθούν από τις κοινοτικές οδηγίες αλλά από τα κράτη – μέλη κατά την ενσωμάτωση των οδηγιών στο εθνικό τους δίκαιο οι ορισμοί επί των οποίων βασίστηκε το Δικαστήριο και να ενσωματωθούν ορισμένες διευκρινίσεις που προσφέρει η νομολογία για την καλύτερη κατανόηση των ορισμών αυτών, χωρίς πρόθεση τροποποίησης τις σημασίας τις, ως έχει διαμορφωθεί από τη νομολογία.
- Η έννοια του οικονομικού φορέα κατά τις Κοινοτικές Οδηγίες 24 και 25:
Πρέπει να ερμηνεύεται διασταλτικά, ώστε να καλύπτει κάθε πρόσωπο και/ή οντότητα που προσφέρει την εκτέλεση εργασιών, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών στην αγορά, ανεξαρτήτως τις νομικής μορφής υπό την οποία έχει επιλέξει να λειτουργεί. Η έννοια του οικονομικού φορέα περιλαμβάνει εταιρείες, υποκαταστήματα, θυγατρικές, συμπράξεις, συνεταιριστικές επιχειρήσεις, εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, πανεπιστήμια, δημόσια και ιδιωτικά, και τις μορφές οντοτήτων πλην των φυσικών προσώπων, ασχέτως του εάν πρόκειται υπό τις περιστάσεις για «νομικά πρόσωπα».
- Τα είδη διαδικασιών ανάθεσης:
Οι προσκλήσεις υποβολής προσφορών πρέπει να αντιστοιχούν σε τρία είδη διαδικασίας, που χρησιμοποιούνται βάσει ενός συστήματος κατώτατων ορίων, σε συνδυασμό με τις μεθόδους υπολογισμού της εκτιμώμενης αξίας κάθε δημόσιας σύμβασης και τις ενδείξεις για τη διαδικασία που θα χρησιμοποιηθεί, υποχρεωτική ή ενδεικτική, όπως αναφέρεται στις οδηγίες.
- «ανοικτή διαδικασία» μπορεί να υποβάλει προσφορά κάθε ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας
- «κλειστή διαδικασία» μπορούν να υποβάλουν προσφορά μόνο προσκεκλημένοι υποψήφιοι
- «ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση» κάθε οικονομικός φορέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμετοχής, αλλά μόνο οι υποψήφιοι καλούνται, μετά από την αξιολόγηση των παρεχομένων πληροφοριών, να υποβάλουν αρχική προσφορά που χρησιμεύει ως βάση για τις διαπραγματεύσεις που θα ακολουθήσουν.
- Έχει δημιουργηθεί μια νέα διαδικασία, η «εταιρική σχέση καινοτομίας», για τις περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει ανάγκη για καινοτόμο λύση που δεν είναι ήδη διαθέσιμη στην αγορά. Η αναθέτουσα αρχή αποφασίζει να δημιουργήσει τη σύμπραξη καινοτομίας με έναν ή περισσότερους εταίρους για να διενεργηθούν ξεχωριστές δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, προκειμένου να διαπραγματευτεί νέα καινοτόμο λύση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υποβολής προσφορών.
- Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις και περιστάσεις, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις μέσω διαδικασίας με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση.
- Κριτήρια για την ανάθεση μιας σύμβασης:
Οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να βασίζουν την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων στην πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά. Η μεταρρύθμιση των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων εισήγαγε αυτό το νέο κριτήριο ανάθεσης με βάση την αρχή της «πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς» (το κριτήριο «ΠΣΟΑΠ»), η οποία έχει ως στόχο να εξασφαλίσει την καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων (και όχι την χαμηλότερη τιμή), δηλαδή, συνεκτιμά την ποιότητα, καθώς και την τιμή ή το κόστος του κύκλου ζωής του έργου, του προϊόντος ή της οικείας υπηρεσίας. Το κριτήριο αυτό δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα, το περιβάλλον και σε κοινωνικές πτυχές, καθώς και στην καινοτομία.
- Κανόνες δημοσιότητας και διαφάνειας: Απαραίτητη διαφάνεια σε όλα τα στάδια:
- δημοσίευση των βασικών στοιχείων των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων
- διάδοση των πληροφοριών σχετικά με τους υποψηφίους και τους προσφέροντες (π.χ. τα κριτήρια και τις ρυθμίσεις που θα εφαρμοστούν όσον αφορά την απόφαση ανάθεσης της σύμβασης, σχετικά με πληροφορίες για τη διεξαγωγή και την πρόοδο της διαδικασίας, πληροφορίες σχετικά με τους λόγους απόρριψης),
- παροχή επαρκούς τεκμηρίωσης για όλα τα στάδια της διαδικασίας.
- Διορθωτικά Μέτρα:
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων από τις αναθέτουσες αρχές, η οδηγία για τις προσφυγές (οδηγία 2007/66/ΕΚ) εισάγει δύο σημαντικά στοιχεία.
- Η περίοδος ισχύος της προσφοράς (standstill) — μετά την απόφαση ανάθεσης — παρέχει στους προσφέροντες την ευκαιρία να εξετάσουν την απόφαση και να αποφασίσουν εάν θα κινήσουν διαδικασία αναθεώρησης.
- Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου των τουλάχιστον 10 ημερών, οι αναθέτουσες αρχές δεν μπορούν να υπογράψουν τη σύμβαση. Η οδηγία για τις προσφυγές θεσπίζει επίσης αυστηρότερους κανόνες για την προστασία από την παράνομη απευθείας ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων.
- Η νέα κεντρική ιδέα για τις δημόσιες συμβάσεις:
Οι νέοι κανόνες προωθούν στις πράσινες δημόσιες συμβάσεις μέσω στις προσέγγισης του κόστους κύκλου ζωής και στις δυνατότητα αναφοράς σε συγκεκριμένη ετικέτα ή οικολογικό σήμα. Οι κοινωνικές πτυχές είναι στις σημαντικές, με ειδικές διατάξεις για την κοινωνική ένταξη, τα κοινωνικά κριτήρια, την υπεργολαβία, καθώς και απλουστευμένο καθεστώς για στις συμβάσεις υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στις οδηγίες.
- Ο νέος κεντρικός στόχος των δημοσίων συμβάσεων:
Κεντρικό στοιχείο των δημοσίων συμβάσεων είναι και η περιστολή στις γραφειοκρατίας και η βελτίωση στις πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις. Οι νέοι κανόνες εισάγουν το «ευρωπαϊκό ενιαίο έγγραφο για στις δημόσιες συμβάσεις» και τη χρήση των υπεύθυνων δηλώσεων. Η πρόσβαση των ΜΜΕ στις δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως από τη δυνατότητα διαίρεσης των συμβάσεων σε παρτίδες και με τον περιορισμό των ετήσιων αναγκών περί κύκλου εργασιών.
- Ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου στις δημόσιες συμβάσεις:
Στα ψηφίσματά του το Κοινοβούλιο υποστήριξε
- εκσυγχρονισμό των δημοσίων συμβάσεων
- μέτρα απλούστευσης (π.χ. ευέλικτες διαδικασίες).
- Έκρινε ότι η φθηνότερη τιμή δεν πρέπει να αποτελεί το μοναδικό κριτήριο που λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάθεση των συμβάσεων, αλλά μάλλον η καλύτερη σχέση τιμής, όπου θα πρέπει όπως να συνεκτιμώνται τα κριτήρια βιωσιμότητας (όπως είναι το κόστος κύκλου ζωής, περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια).
- Η εκτίμηση της αξίας μιας δημόσιας σύμβασης
Η εκτίμηση της αξίας βάσει υποδιαίρεσης της προμήθειας επιτρέπεται μόνο όταν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι π.χ. θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η εκτίμηση αξιών συμβάσεων στο επίπεδο χωριστής λειτουργικής μονάδας της αναθέτουσας αρχής, π.χ. σχολείου ή νηπιαγωγείου, εφόσον η εν λόγω μονάδα είναι ανεξάρτητα υπεύθυνη για τις προμήθειές της. Για την εκτίμηση της αξίας μιας σύμβασης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλα τα έσοδα, είτε εισπράττονται από την αναθέτουσα αρχή είτε από τρίτους.
- Για την εκτίμηση των κατώτατων ορίων, η έννοια των ομοιογενών αγαθών θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως αναφερόμενη σε προϊόντα τα οποία προορίζονται για πανομοιότυπες ή παρεμφερείς χρήσεις, π.χ. προμήθεια ενός φάσματος τροφίμων ή διαφόρων ειδών επίπλων γραφείου. Ένας οικονομικός φορέας που δραστηριοποιείται στο σχετικό τομέα θα πρέπει να διαθέτει αυτού του είδους τις προμήθειες στο σύνηθες φάσμα των προϊόντων του.
- Αυτό τεκμαίρεται όταν η χωριστή λειτουργική μονάδα διεξάγει ανεξάρτητα τις διαδικασίες προμήθειας και λαμβάνει τις αποφάσεις αγοράς, διαθέτει χωριστή γραμμή προϋπολογισμού για τις συγκεκριμένες προμήθειες, συνάπτει τη σύμβαση ανεξάρτητα και τη χρηματοδοτεί από προϋπολογισμό τον οποίο έχει στη διάθεσή της. Η υποδιαίρεση δεν δικαιολογείται όταν η αναθέτουσα αρχή απλώς διοργανώνει διαδικασία προμήθειας κατά τρόπο αποκεντρωμένο.
ΠΗΓΕΣ:
http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/el/displayFtu.html?ftuId=FTU_3.2.2.html
https://europa.eu/european-union/contact_el
http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/index_en.htm
«Οι νέοι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης. Πιο απλοί και πιο ευέλικτοι»- Εσωτερική αγορά και υπηρεσίες- Λουξεμβούργο-Υπηρεσία Εκδόσεων της Ε.Ε.- 2014 ISBN 978-92-79-36176-0.
